بوته چيني (كروزه چيني):
بوته آزمايشگاهي ظرف مخروطي (مخروط ناقص) شبيه انگشتانه است كه ليه هاي آن كاملاً صاف و جداره هاي داخلي و خارجي آن صاف و صيقلي است. اگرچه بوته آزمايشگاهي را از جنس فلز (بويژه از نيكل). گرافيت و سفال (بوته گلي يا سفالي) نيز مي سازند اما اين بوته ها عمدتاً از جنس چيني تهيه مي شود و معمولاً داراي سرپوش است.
 

 

 

 

كاربرد:
از بوته در آزمايشـگاه معمولي براي اندازه گيري آب تبلور كات كـبود يا سولفات مس زاج سبز يا سولفات آهنو نمك قليا يا كربنات سديم به فرمول و همچنين براي ذوب قند، پارافين جامد و… استفاده مي شود. چون بوته چيني در برابر گرما (تا حدودْ1200C) مقاوم است، از آن در آزمايشگاه هاي شيمي تجزيه براي خشك كردن رسوب كردن رسوب و پختن رسوب در كوره الكتريكي استفاده مي شود.

طرز كار:
هنگام گرم كردن بوته بايد آن را با گيره ويژه اي (گيره بوته) برداشت و در حفره مثلث نسوز مناسب، قرار داد. مثلث نسوز طبق شكل، به شكل مثلث است كه از يك مثلث فلزي با سه قطعه روكش چيني نسوز ساخته شده است و از آن عمدتاً براي نگهداشتن بوته، به هنگام گرما دادن آن استفاده مي شود. يك مثلث نسوز هنگامي براي يك بوته مناسب است كه بوته در حفره آن قرار گيرد، در غير اين صورت حالت نامتعادلي پيدا مي كند و در اثر ضربه كوچكي ممكن است بشكند

چند نکته درباره بوته چینی
- اسيدها بر بوته اثر ندارند اما بازها سبب خوردگي بوته مي شوند. براي پاك كردن بوته تا حد امكان نبايد از اسيدها هم استفاده كرد.
- بوته هاي شكسـته را نبايد دور ريخـت زيرا از خرده هاي آنها براي آب گيري الكل و تهيه اتيلن مي توان استفاده كرد. (بوته شكسته را مي توان خرد كرده، به عنوان ماده آبگير مورد استفاده قرار داد)
- هنگامي كه از بوته براي سنجش هاي وزني استفاده مي شود نخست بايد بوته خالي را چندين بار در كوره الكتريكي در دماي معين (دماي لازم براي پختن رسوب) قرار داد و پس از سرد كردن، وزن كرد تا به وزن ثابت رسيد. اين كارها، يعني: گرم كردن، سرد كردن و وزن كردن بوته تا رسيدن به وزن ثابت پيش از پختن هر رسوب الزامي است.
شيشه ساعت:
شيشه ساعت ابزاري است و همان طور كه از نامش پيداست شبيه شيشه ساعت است و در اندازه هاي مختلف ساخته مي شود.

كاربرد: از شيشه ساعت براي تبخير سريع مايع ها و محلول ها استفاده مي شود.
طرز استفاده: شيشه ساعت را مانند ابزار شيشه اي ديگر، بايد شست و شو داد و در صورت لزوم آن را با دستمال خشك كرد.
گاهي براي سرعت بخشيدن به عمل تبخير، شيشه ساعت را در دهانه بشر قرار مي دهند تا با جوشاندن آب درون بشر و گرم شدن شيشه ساعت با بخار آب جوش، عمل تبخير و تبلور سريعتر انجام گيرد

 

 

 

 

*قيف شيشه اي :
ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. شيشه بدنه قيف معمولاً 60 درجه است.

كاربرد:
از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول از ظرفي به بورت، استوانه مدرج، بالن پيمانه اي، قيف شيردار، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود.
- از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است.

طرزكار:
براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود
5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد ـ و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.
براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين با تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود.

 

 

 

 

قیف جدا کننده:

وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک می‌شود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند.

 

 

 

 

قطره چكان :
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند. 

كاربرد:
معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.

* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)

* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا از نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.

طرز كار:
هنگام كار كردن با قطره چكان ابتدا با فشار دادن به لاستيك، هواي درون ميله شيشه اي را بايد خالي كرد و آن را به داخل مايع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روي لاستيك، مايع را به طرف ميله شيشه اي كشيد. پس از بالا كشيدن مايع، از مايع داخل آن، براي آزمايش استفاده كرد.

 

 

 

 

انواع بالن:

1-ته گرد كه توانايي حرارت هاي بسيار بالا رادارد .2-ته صاف كه توانايي حرارت هاي بسير بالا را ندارد اما قابل ايستادن است 3-بالن حجمي: ظرفيشيشه اي با گردن باريك و دراز است كه بر روي آن خطّ نشانه حلقوي وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانهاست.

بالن حجمی:

كاربرد: بالن حجمي براي 2 منظور به كار مي رود: يكي براي رقيق كردن محلول با غلظت معين، ديگري براي تهيه محلول هاي سنجيده يا استاندارد.

طرز استفاده:

 

 

 

 

بالن حجمـي را معمولاً با قيفـي كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره‌ محلول موردنظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است.

 

 

 

 

 

 

 

بشر:

بشر يا ليوان آزمايشگاهي وسيله استوانه اي شكل است كه در اندازه هاي مختلف از شيشه و يا پلاستيك ساخته مي شود.

كاربرد:

 

 

 

 

 

بشـر ممكن است ساده يا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب براي برداشتن حجم معيني ازمايع ها هم استفاده مي شود. از بشر مدرج يا ساده، براي برداشتن مايع ها، گرم كردنمحلول ها (از جنس شيشه اي) تهيه‌ محلول، حل كردن مواد، انتقال محلول، رسوب گيري،تهيه مواد و غيره استفاده مي شود

 

طرز كار:

 

 

 

 

 

 پيش از هر كاري بايد بشر را شست. براي شستن بشر بايد با لوله شوي جداره داخلي و خارجي بشـر را ساييد تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولي شست. بسته به نوع كار مي توان بشر را مانند بورت يا پيپت شست و شو داد (يعني شستن، آب كشيدن با آب معمولي، كُر دادن با آب مقطر، كر دادن با محلول موردنظر كه بايد در بشر ريخته شود)
بيرون بشـر را پس از شست و شـو بايد با دسـتمال تميز خشك كرد، براي خشك كردن داخل آن مي توان از اين روش استفاده كرد:

 

- بشر را روي سه پايه و توري نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نبايد داخل بشر برد زيرا اين عمل سبب شكستگي آن مي شود) تا كاملاً داخل آن خشك شود. بشر را تا مدتي به همان حال بايد باقي گذاشت تا سرد شود.

 

 

 

 

 

اسپاتول
ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه. كه كمي پهن تر است.  

 

 

 

 

 

 کاربرد :

 

 

 

 

 

 از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند: اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد.
بورت
بورت وسيله اي شيشه اي به صورت لوله دراز و باريك است كه در انتهاي زيري آن محلي براي خارج شدن محلول وجود   . بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود دارد.
كاربرد: در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي رود.
طرز استفاده:

 

 

 

 

 

شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرون كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند .
 هنگام استفاده از بورت بايد آن را شست. براي شستن آن به ترتيب از آب معمولي داغ. آب و صابون و سولفوكروميك (مخلوطي مناسب از دي كرومات پتاسيم و اسيد سولفوريك) استفاده مي كرد.

 

 

 

 

 

نشانه تميز شدن بورت اين است كه قطره هاي آب به جداره داخلي آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا بايد آن را با آب معمولي، آب كشيد و سپس با آب مقطر (كُر) داد. با اين عمل محلول قبلي از بورت خارج مي شود. اما براي خارج كردن آب مقطر آغشته به جدار داخلي بورت، بايد آن را يكبار با محلول مورد آزمايش نيز كُر داد. بيرون بورت را بايد با دستمال تميز خشك كرد. اين عمل به بهتر خوانده شدن درجه هاي بورت كمك مي كند بايد توجه داشت كه هنگام پر كردن بورت لوله باريك پايين بورت (پس از شير بورت) كاملاً پر از مايع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت داراي شير شيشه اي است، با باز و بسته كردن ممكن است حباب هوا خارج نشود. در اين صورت، براي خارج كردن حباب هوا بايد نوك باريك بورت را در داخل مايع گذاشت و شير بورت را باز كرد و با مكيدن از دهانه بالايي بورت، قسمت باريك آن را از مايع پر كرد .
پيپت
پيپت: معمولا 2 نوع پيپت در آزمايشگاه به كار مي رود .
  1- حباب دار 2-سادهيامدرج

 

 

 

                                                                                                                                                                  یک پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه  به صورت دايره سفيدرنگي  وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پيپت ساده، مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد .
كاربرد: ابزاري ست كه در اندازه گيري حجم مايع ها به كار مي روند.
طرز استفاده:

 

 

 

 

 

 

 

 

براي پر كردن پيپت، نخست بايد آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود (در صورت كم بودن محلول در ظرف). وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، زيادي محلول را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج كرد و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد.
- شستشوي پيپت مانند بورت است.
بالن تقطیری
(بالن با لوله جانبي): بالن تقطير مانند بالن ته گرد است، با اين تفاوت كه در گردن آن يك لوله جانبي توخالي و باريكي وجود دارد كه محل خروج مواد گازي است.
كاربرد: از بالن تقطير، علاوه بر تقطير مايع ها، مي توان در تهيه آب مقطر، تهيه اتيلن (آبگيري از الكل) تهيه گازهاي استيلن، هيدروژن، كلر، دي اكسيدگوگرد، دي اكسيدكربن و غيره استفاده كرد.
طرز استفاده:
ابتدا بايد مانند هر ظرف شيشه اي آزمايشگاهي، بالن را شست. براي اين منظور بايد مقداري آب داخـل آن ريخت و با درپوش پلاسـتيكي يا با كف دست، دهانه آن را بست، سپس با تكان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تميز نشدن مي توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و يا مواد شيميايي و با استفاده از لوله شوي ادامه داد تا مواد چسبيده به جداره و ته آن كاملاً جدا شود. پس از شستن بايد بيرون آن را با دستمال خشك كرد. براي خشك كردن داخل آن مانند بالن ته گرد به كمك گرم كردن، آن را خشك كرد.
ارلن

 

 

 

 

 

 

ارلن (يا ارلن ماير) ظرف مخروط شكلي است كه در اندازه هاي متفاوت درست مي شود و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت.
كاربرد:

 

 

 

 

 

ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايع ها است.
افزون بر آن يك نوع از ارلن داراي لوله جانبي است و به ارلن تخليه موسوم است، براي صاف كردن با خلأ و نيز تهيه مواد گازي و غيره استفاده مي شود.
* همان نكته هاي گفته شده درباره بشر (از قبيل شستن و گرم كردن و…) نيز در مورد ارلن رعايت شود.
کپسول چینی
كپسول چيني: كپسول چيني، ظرف ته گرد كاسه مانندي است كه دهانه بازي دارد. در لبه آن مانند بشر شياري وجود دارد كه به آسان ريختن مايع از آن كمك مي كند.
كاربرد: تبخير سريع محلول ها، ذوب كردن مواد (موم، پارافين و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزين. براي معين كردن قابليت حل شدن مواد.
*شكسته هاي كپسول چيني را هم مانند بوته چيني نبايد دور ريخت (در تهيه اتيلن كاربرد دارد)
طرز استفاده:

 

 

 

 

 

 تبخير سريع محلول ها: براي اين كار كپسول را روي سه پايه و توري نسوز مي گذارند و گرما مي دهند. اگر هدف از تبخير محلول، خشك شدن آن و جدا كردن ماده جامد باشد، در آخر هر كار بايد كپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره هاي آن به بيرون پرتاب نشود.
هاون چيني
هاون چيني شبيه كپسول چيني است كه ضخامت بدنه آن بيشتر است و لبه آن ممكن است صاف باشد. اين ابزار داراي دسته اي است كه آن هم از جنس چيني مي باشد و از آن براي خرد كردن و نرم كردن مواد استفاده مي شود.
كاربرد: اجسـام و مواد بسـيار سـخت با عمل ساييدن در هاون به صورت كاملاً نرم و پودر شده درمي آيند.
طرز كار:

 

 

 

 

 

 

 

ضمن كار كردن با هاون بايد آن را با دست چپ محكم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشي در هاون گرداند و فشار به آن وارد كرد تا در اثر چرخيدن مواد، ساييده و نرم شوند.
در پايان آزمايش، پس از پودر كردن مواد، بايد هاون و دسته آن را كاملاً تميز و خشك كرد. براي اين كار از لوله شـوي بايد استفاده كرد. اگر مواد چسبيده به هاون از طريق شست و شوي با آب جدا نشد، مي توان از اسيد رقيق براي تميز كردن هاون استفاده كرد. پس از پاك كردن فوري بايد هاون را آب كشيد و با دستمال تميز آن را خشك كرد و در جاي مطمئني قرار داد.
دسته هاون را نبايد روي ميز كار گذاشت. زيرا اين عمل سبب لغزيدن آن مي شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن مي شكند. دسته هاون را هميشه بايد داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروري اگر ناچار به برداشتن آن شديد، بايد آن را در جاي مطمئني قرار دهيد كه احتمال لغزيدن افتادن و شكستن آن وجود نداشته باشد.
دسيكاتور
ظرف شيشه اي شـبيه قابلمه است داراي 2 قسمت: قسمت پايين آن: محل قرار دادن ماده نم گير(كلريدكلسيم بي آب، اسيد سولفوريك غليظ، آهك، اكسيدفسفر «V ») است و قسمت بالاي آن كه به وسيله صفحه مشبكي از قسمت پايين جدا مي شود: محل قرار دادن بوته يا كپسول است و محتواي ماده اي است كه به منظور خشك كردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسيكاتور قرار داده مي شود.
طرز كار:

 

هنگام كار كردن با دسيكاتور رعايت نكات زير لازم است: - چون سرپوش دسيكاتور لغزنده است، هنگام جابه جا كردن دسيكاتور، بايد سرپوش آن را با دست، محكم نگهداشت.
- لبه سرپوش دسيكاتور را با وازلين يا ماده چرب مخصوص كه سفت تر از وازلين است بايد چرب كرد تا محكم به دسيكاتور بچسبد و هوا نكشد. در ضمن در اثر چسبندگي زياد آن با قسمت بدنه، خطر ليز خوردن و افتادن آن كمتر مي شود.
- هنگام گذاشتن سرپوش دسيكاتور بايد لبه آن را به دهانه دسيكاتور نزديك كرد و روي دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نبايد مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زيرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسيكاتور انجام اين كار دشوار است و ممكن است در اثر بلند كردن سرپوش، بدنه دسيكاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمين بيفتد و بشكند.
- هنگامي كه بوته داغ در دسيكاتور گذاشته مي شود نبايد سرپوش دسيكاتور را فوري گذاشت. زيرا اگر بوته خيلي داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بيرون و داخل دسيكاتور برداشتن درِ آن بسيار دشوار است.
كارهايي كه سبب شكستن ارلن و بشر مي شود
كارهايي كه سبب شكستن ارلن و بشر مي شود:
- گرما دادن شديد، هنگام خالي بودن ظرف
- گرما دادن شديد، هنگامي كه ظرف داراي ماده جامدي باشد.
- گرما دادن داخل ظرف با شعله چراغ گاز
- ريختن آب سرد بر روي آنها هنگامي كه داغ هستند.
- گرما دادن آنها با شعله مستقيم (بدون استفاده از توري نسوز)
مرطوب بودن جداره آنها به هنگام گرما دادن

نظرات شما عزیزان: